Eerste Passacaglia / Naamthema met variaties

Beschrijving

Van de eerste orgelwerken van Herman Strategier (1912-1988) hadden maar weinig organisten een exemplaar tot hun beschikking. Tot het kleine gezelschap behoorden Simon C. Jansen, organist te Arnhem en later te Amsterdam, en Adriaan Engels, organist van de Grote Kerk te Den Haag. Het gevolg is geweest dat deze werken tientallen jaren onbekend gebleven zijn.

Zijn vroegste orgelwerk , de Eerste Passacaglia, schreef Strategier in januari 1935 toen hij bij Hendrik Andriessen privé verder studeerde nadat hij enkele maanden eerder zijn vakopleiding had afgesloten. Het hoofdthema, dat zoals gebruikelijk in het pedaal geïntroduceerd wordt, ondergaat geleidelijk allerlei subtiele veranderingen maar blijft altijd herkenbaar. De stijl waarin Strategier hier componeert is iets geavanceerder dan we later van hem gewend zijn. De compositie werd vermoedelijk door Adriaan Engels in de Grote Kerk te Den Haag ten doop gehouden, terwijl Strategier zelf zijn werk in juni 1937 in het Amsterdamse concertgebouw speelde.

Naamthema met variaties uit 1975 is opgedragen aan Utrechtse organist Rien Oostlander. Strategier vormt diens naam om tot een ‘thema' in hele noten door gebruik te maken van een muzikaal alfabet. Deze melodie is het uitgangspunt voor een thematisch gegeven, dat door vijf variaties gevolgd wordt. Telkens worden fragmenten van de basismelodie gehoord, ritmisch gevarieerd en soms ook van achteren naar voren gelezen. Aan het eind keert het thema letterlijk terug.